Niezwykła historia osady Nowinki

Często początki istnienia miejscowości giną w mrokach dziejów, a etymologii jej nazwy można się jedynie domyślać. Inaczej jest z niewielką osadą Nowinki, leżącą w gminie Wojcieszków. Tu z dokładnością prawie do roku można określić czas jej powstania, a także okoliczności nadania jej nazwy.
W 1860 roku, w lesie należącym do Dóbr Wojcieszków, a zakupionym przez starozakonnego Blassa z Góry Kalwarii, na ,powstałej w wyniku karczowania lasu, polanie, wzniesiono 12 domostw, dla obrabiających drzewo w tym lesie.  W kwietniu 1862 roku właściciel Dóbr Wojcieszków – R. Nowiński – postanowił o postawieniu tam szynku. W związku z tym zwrócił się z podaniem do Naczelnika Powiatu Łukowskiego o wyrażenie na to zgody, jednocześnie nazywając osadę Nowinki.
Nazwę wywodzić można zarówno od nazwiska dziedzica (dzierżawcy?) majątku – Nowiński, jak i od nowin, nowinek – nowowykarczowanego, nowopowstałego miejsca.

Pierwsze trzy domy oraz ostatni, z numerem 12, to dworaki, zamieszkałe przez kilka rodzin każdy. Pozostałe, oddalone od pierwszych o sto sążni (sążeń – miara długości, ok. 2,13 m), zamieszkałe przez pojedyncze rodziny.

Jak pisał w Protokole opisu kolonii nowowystawionej Nowinki nazwaney do Gminy i Dóbr Wojcieszków należącey, Kontroler Powiatowy Wydziału II:
„domy te porządnie wystawione, z drzewa okrąglaków, kryte tarcicami i dranicami, są wlaśnością tegoż Blass, niektórzy mieszkańcy zajmujący na gruncie czyli nowinach w małej przestrzeni po wyciętym lesie odkrytych, w bliskości mieszkań … uprawiają i zasiewają potrzebne obiekta do życia, kartofle, proso, itp.”

Podczas sporządzania protokołu spisano także wykaz ludności w kolonii Nowinki. Co niezwykle interesujące, Polacy, Żydzi i osadnicy pochodzenia niemieckiego żyli nie tylko w jednej kolonii, ale też w jednym domu, jak miało to miejsce np. w dworakach nr 1 i nr 12.

Numer
Imie i Nazwisko
Stan
Wiek
Zamieszkały
Porz. Domu Stale Czasowo
1
1
Gieron Hajm Gajowy 40   czasowo
Taba – żona przy mężu 40   czasowo
Lejbuś – syn przy rodzicach 13   czasowo
Ryfka – córka przy rodzicach 11   czasowo
Szejdla – córka przy rodzicach 4   czasowo
2
Kacper Piątas Belczarz 50   czasowo
Łucja – żona przy mężu 45   czasowo
Stanisław – syn przy rodzicach 4   czasowo
3
Jan Mamlak Cieśla 45   czasowo
Elżbieta – żona przy mężu 40   czasowo
Andrzej – syn przy rodzicach 10   czasowo
Marcin – syn przy rodzicach 7   czasowo
4
Jan Kożuski Cieśla 50   czasowo
Szarlota – żona przy mężu 40   czasowo
Ostynka – córka przy rodzicach 15   czasowo
Karol – syn przy rodzicach 6   czasowo
5
2
Jan Jaszulka Belczarz 36   czasowo
Frejlina – żona przy mężu 30   czasowo
Jakub – syn przy rodzicach 14   czasowo
6
Herman Mika Belczarz 45   czasowo
Ludwika – żona przy mężu 40   czasowo
Milka – córka przy rodzicach 12   czasowo
Karolina – córka przy rodzicach 8   czasowo
7
3
Abraham Sztajnfeld Kasjer 45   czasowo
Małka – żona przy mężu 36   czasowo
Dawid – syn przy rodzicach 8   czasowo
8
Herszel Lejbusiowicz Pisarz 35   czasowo
Ruchla – żona przy mężu 30   czasowo
Nawtal – syn przy rodzicach 5   czasowo
9
4
Paweł Ociessa Belczarz 40 stale  
Franciszka – żona przy mężu 41 stale  
Piotr – syn przy rodzicach 18 stale  
Maryanna – córka przy rodzicach 15 stale  
Grzegorz – syn przy rodzicach 13 stale  
Ignacy – syn przy rodzicach 10 stale  
10
5
Dawid Kryger Cieśla 31 stale  
Anna – żona przy mężu 31 stale  
Jan – syn przy rodzicach 10 stale  
11
6
Błażej Damanski Cieśla 45 stale  
Katarzyna – żona przy mężu 44 stale  
Feliks – syn przy rodzicach 13 stale  
12
7
Michał Kuwocki Cieśla 45   czasowo
Barbara – żona przy mężu 36   czasowo
13
8
Józef Świdziński Cieśla 33   czasowo
Apolonia – żona przy mężu 30   czasowo
Maryanna służąca 16   czasowo
14
9
Andrzej Leppz Cieśla 45   czasowo
Petronela – żona przy mężu 40   czasowo
Olena – córka przy rodzicach 5   czasowo
Kamilla – córka przy rodzicach 4   czasowo
Rozalia – córka przy rodzicach 3   czasowo
15
10
Andrzej Damanski cieśla 38   czasowo
Agnieszka – żona przy mężu 30   czasowo
Maryanna – córka przy rodzicach 13   czasowo
16
11
Hieronim Bliwko przy rodzicach 37   czasowo
Agnieszka – córka przy rodzicach 16   czasowo
Antoni – syn przy rodzicach 14   czasowo
17
12
Herszko Gubład gonciarz 60   czasowo
Cyrla – żona przy mężu 60   czasowo
Berek – syn Herszla Cieśla 37   czasowo
Sura – żona przy mężu 26   czasowo
Andrzej Elka Cieśla 50 stale  
Ewa – żona przy mężu 33 stale  
18 Paweł Drzewoski Cieśla 48 stale  
19
Herman Wilke Cieśla 35 stale  
Fryderyka – żona przy mężu 31 stale  
Emilia – córka przy rodzicach 15 stale  
Karolina – córka przy rodzicach 11 stale  

Inspektor sporządził też szkic sytuacyjny osady, na którym zaznaczono domy, wraz z ich numerami. Szynk miał zostać umieszczony w domu pod numerem 1. Zaciemnione domy, z numerami 1,2,3 i 12 to dworaki. Na planie zaznaczono też drogę boczną z Wojcieszkowa do Kocka, Dobra Wojcieszków, miasteczko Serokomla, Wólkę Serokomlską praz miasto Kock.

Po przeanalizowaniu wniosku o zgodę na założenie karczmy w Nowinkach i wizji lokalnej na miejscu, inspektor wydał pozytywną opinię i stwierdził, że „szynk trunków krajowych, dla miejscowej ludności, jest potrzebą”.

Las, w którym powstały Nowinki, na mapie z 1801-1804
Nowinki na mapie satelitarnej
Aleja w Nowinkach w 2022 roku
Krzyż misyjny w Nowinkach

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Time limit is exhausted. Please reload CAPTCHA.