W 1915 roku od zachodu przez teren powiatu łukowskiego przeszedł front. Na terenie dawnej, nieistniejącej już gminy Prawda z siedzibą w Stoczku, poległo kilkunastu lub kilkudziesięciu żołnierzy wrogich armii.
Ich groby, w różnym stanie, zachowały się do lat 30-tych XX wieku, a być może niektóre z nich do dziś.
Opisy stanu cmentarzy wojennych w gminie Prawda sporządził 28 stycznia 1930 roku wójt tej gminy. Jego sprawozdania są dość dokładne – spisał napisy z krzyży, a nie ograniczył się jedynie do lakonicznej informacji, że takie napisy istnieją (jak robili to inni wójtowie).
Większość miejsc pochówków nie była porządkowana od lat 1916-17, kiedy to zajęli się nimi żołnierze ze specjalnego Kriegergräberkommando

Zwracają uwagę polsko brzmiące nazwiska umieszczone na krzyżach – Ludwig Cegla, Heinrich Dziudziel czy Josef Powala to z pewnością Polacy walczący w armii zaborczej. Niemcy upamiętnili także miejsca pochówku swoich wrogów, pisząc na krzyżach „Ein russischer Krieger” czy „Ein russisches krieger polnischer Nationalität”.

Jak zauważyli, Polacy nie dbali o groby żołnierzy.
W miesięczniku Ostwach Lukover Feldzeitung z 1917 [1] w artykule pt. Kriegerfriedhösse in Polen, Niemcy zwracali uwagę na ogólne zaniedbanie naszych cmentarzy, oddalonych od wsi, sprawiających wrażenie raczej rzadko odwiedzanych. Pisali o porośniętych trawą grobach i omszałych, starych, pochylonych krzyżach.
Specjalne niemieckie komando zajmujące się grobownictwem stacjonowało w Podzamczu, w obecnym powiecie garwolińskim. To żołnierze stamtąd zakładali i porządkowali miejsca pochówków walczących ze sobą kilka lat wcześniej żołnierzy różnych narodowości. Jak wspominał Carl Baensz z Kriegergräberkommando – „Ileż razy słyszeliśmy „dobry” z ust Polaków, kiedy pracowaliśmy przy grobach„. Często też żołnierze pracujący przy miejscach pochówku spotykali się ze zdziwieniem, tym, jakim szacunkiem zajmowali się grobami towarzyszy, a także niedawnych wrogów [1]. Continue reading →