Z kart historii – Lipniak

 

Lipniak to dziś niewielka wieś pomiędzy Zastawiem i Zagoździem. Trudno tu dziś dopatrzeć się miejsc świadczących o jej bogatej historii. Stojący tu dwór został rozebrany w połowie XX wieku. Przeszłość wsi, a później czasowo tylko folwarku jest niezwykle interesująca.

Już w 1810 roku Lipniak roku stanowił Dobra Narodowe. Ich naddzierżawcą był wtedy Tadeusz Sierzputowski. Funkcję Pisarza Kancelaryi pełnił Józef Szumkowski, ekonomem był Jan Szawłowski, cztery lata później funkcję tą przejął Józef Przegaliński, a następnie Piotr Targoński.

Od co najmniej 1818 roku posesorami dóbr i folwarku Lipniak była rodzina Przyszychowskich (Augustyn, Kacper i Józefa).

W 1826 roku ekonomem był Józef Skrzewski.

Do połowy XIX wieku w dobrach działały gorzelnia, młyn, karczmy ( jedna w żydowskiej arendzie). Byli tu szewc, owczarze, furmani, gumienny, karbowi. We dworze pracowali oficjaliści dworscy, służące, pokojowi, ogrodnik, kucharz.

Później Lipniak wraz z szeregiem miejscowości należał do Dóbr Rządowych Prawda. Po powstaniu listopadowym uległy one rozpadowi. Za tłumienie niepodległościowego zrywu Polaków część złożoną z folwarku Prawda, Borku, Januszówki, młynów Dąbek, Sniczek, Okuń i Ozimek, oraz wsi położonych wokół Stoczka – majorat Prawda otrzymał generał Eugeniusz Gołowin. Drugi majorat – Iwowe – złożony z Chromina i Łopacianki otrzymał generał Gorłow. Status majoratu nadany tym dobrom oznaczał, że mogą być one całościowo dziedziczone po śmierci właściciela.

Kariera Gołowina była była imponująca. Był generałem piechoty.  walczył pod Międzyrzecem i Mińskiem, W latach 1863-1837  przewodniczył w zastępstwie  namiestnika Radzie Stanu Królestwa Kongresowego, w latach 1834-1837 był członkiem Rady Administracyjnej.

Nie przebywał z pewnością zbyt często na prowincji, a dobrami rządził za pośrednictwem zarządcy.

Własnością Skarbu Państwa Królestwa Polskiego – tworząc dobra Zwola – pozostały wieś i folwark Zwola, Jamielnik, folwark i wieś Suchowola, folwark Kokoszka i Lipniak, wsie Jedlanka, Szyszki, Zagoździe, miasto Stoczek, młyn Komar i Zwola

Dobra te ulegały stopniowemu rozpadowi m.in. w skutek sprzedaży folwarku Kokoszka Ksawerze Karczewskiej, która odsprzedała go Michałowi Szaniawskiemu.

Wieś Lipniak okresowo zmieniała swój status – raz w dokumentach nazywana była wsią, raz folwarkiem. W jednym z dokumentów z 1859 roku czytamy iż: „ (…) wieś Lipniak przy Skarbie Królestwa pozostała (…) zamieniona została na folwark Lipniak, wieś więc już nie istnieje (…)”

W 1859 roku  (Sergiusz ?) Gołowin wydzierżawił od Skarbu Państwa  Lipniak, Jedlankę, folwark i wieś Jamielnik, wieś Szyszki oraz młyn Komar.

Dobra Lipniak obejmowały wtedy 699 morg i 91 prętów. Graniczyły od północy z dobrami prywatnymi Zastawie, od wschodu z dobrami prywatnymi Zastawie, Gózd, Kopina, od południa z dobrami prywatnymi Niedźwiadka, a od zachodu z wsiami rządowymi Zagoździe i Jedlanka. Granice z dobrami rządowymi zostały wyznaczone w 1851 roku, a w 1867 roku granice zaznaczono kopcami granicznymi.

Folwark Lipniak w momencie darowania go generałowi Gołowinowi kilkanaście budowli, w tym:

• • Dwór z drzewa tartego, w węgieł, na podmurowaniu zbudowany, z dwoma kominami nad dach wyprowadzonymi, dach gontem kryty – w stanie średnim
  • Piwnica murowana z cegły, pod dachem z gankiem
  • Lamus, dziś drewutnia z drzewa tartego w węgieł, na podwalinach i podmurowaniu zbudowany, z wystawką na 3 słupach wspartą, dach gontami kryty
  • Stajnia z wozownią, z drzewa tartego w węgieł na podwalinach, dach gontami kryty
  • Spichrz z drzewa tartego, w węgieł na podwalinach, z wystawką na 8 słupach wspartą, dach słomą kryty
  • Stodoła o dwóch klepiskach, z drzewa tartego, w węgieł i słupy, na podwalinach zbudowana, dach słomą kryty
  • Stodoła z młockarnią o jednem klepisku, z drzewa tartego w węgieł i słupy, na podmurowaniu z kamienia, dach słomą i gontem kryty
  • Stodoła o dwóch klepiskach, z drzewa tartego w słupy, na podwalinach, dach słomą kryty
  • Wołownia, z drzewa tartego, na podmurowaniu, w słupy murowane, dach gontem kryty
  • Obora z drewna tartego, w słupy murowane, dach gontem kryty
  • Obora z drewna tartego, w słupy murowane, dach słomą kryty
  • Obora z drzewa tartego w słupy murowane, dach słomą kryty
  • Owczarnia z drzewa tartego, w węgieł i słupy, na podmurowaniu, dach gontem kryty
  • Czworak z drzewa tartego, w węgieł, na podmurowaniu, komin murowany, nad dach wyprowadzony, dach gontami kryty
  • Chlewy z drzewa tartego w słupy, dach gontami kryty
  • Lamus z piwnicą i pokoikiem na spiżarnię zajętym, z drzewa tartego, w węgieł na podmurowaniu z cegły, dach gontami kryty
  • Z tyłu tej budowli przystawiona jest kloaka pojedyncza z desek w słupki, pod daszkiem gontowym
  • Karczma nowo wystawiona z drzewa tartego w węgieł i słupy na podmurowaniu z kamienia, z kominem murowanym nad dach wyprowadzonym, dach gontem kryty
  • Dom dla pachciarza, z drzewa tartego, w węgieł, na podmurowaniu, komin murowany nad dach wyprowadzony, dach gontami kryty
  • Przy domu tym znajduje się sernik z desek pod daszkiem gontowym zbudowany na jednym słupie wsparty
  • Dawna gorzelnia, dziś pomieszkanie dla parobków z drzewa tartego w węgieł, na podmurowaniu, komin, komin murowany nad dach wyprowadzony, dach deskami kryty
  • Szopa przy powyższej budowli z drzewa tartego na węgieł postawiona, dach gontami kryty
  • Dawna wołownia dziś pustką stojąca z drzewa tartego w węgieł, na podmurowaniu z kamienia, dach gontem kryty
  • Dawna suszarnia, dziś pustką stojąca z drzewa tartego w węgieł na podmurowaniu, dach gontami kryty
  • Młyn wietrzny z tarcic zbudowany, dach gontami kryty
  • Chałupa dla młynarza z drzewa tartego w węgieł, na podwalinach, komin murowany, dach gontami kryty
  • Co najmniej od 1894 roku wystawiono folwark Lipniak na dzierżawę – ogłoszenia o tym fakcie pojawiały się w prasie

Redzik w swej książce „Gdzie szumiące topole” podaje, że zarządcami majątku byli od połowy XIX wieku Świętochowscy, którzy mieszkali tu do początku XX wieku.

W Dzienniku rozporządzeń dla Jeneralnego Gubernatorstwa Warszawskiego z 1916 roku znaleźć można rozporządzenie o przymusowej administracji dóbr donacyjnych oraz dóbr należących do nieobecnych właścicieli rosyjskich. Rozporządzenie wymienia jako właściciela Lipniaka Pawła Gołowina

Po odzyskaniu niepodległości dobra zostały przeznaczone do parcelacji. Ich część zakupił Stanisław Wiliński, który był ich właścicielem aż do śmierci. Od 1948 roku majątek przeszedł w ręce Ryszarda Lewandowskiego, który ostatecznie rozebrał pozostałości rezydencji w latach 60tych XX wieku.

Dziś jedynym obiektem wpisanym do Gminnej Ewidencji Ludności jest kapliczka ze świętym Janem Nepomucenem stojąca na rondzie przy wjeździe do miejscowości, a o bogatej historii wsi wiedzą pewnie nieliczni…