Pociągi pancerne i sanitarne w powiecie łukowskim w 1920 roku

Konflikty zbrojne nieodłącznie wiążą się ze wzmożonym ruchem nie tylko wojsk, ale też ludności cywilnej. Mieszkańcy terenów objętych działaniami wojennymi ewakuują się na tereny bezpieczne. Osoby chore i ranne przewożone były w specjalnych pociągach sanitarnych, wyposażonych w niezbędny sprzęt medyczny. W lipcu i sierpniu 1920 roku przez powiat łukowski, przez który przechodziły strategicznie ważne linie kolejowe, przejeżdżały pociągi pancerne,a także pociągi sanitarne ewakuujące ludność z terenów wschodnich.

Informacje na temat przejazdów tych składów przez powiat są niezwykle skąpe.
Z akt metrykalnych parafii Okrzeja, wiadomo jedynie, że miejscem postoju tych pociągów był Kobylczyk. Podczas trwającej jakiś czas przerwy w podróży zgłaszano zgony, które miały w nich miejsce. Część tych zgonów zgłaszała obsada pociągu, część była zgłaszana na podstawie „protokołu śmierci dowódcy pociągu”
I tak:
– 22 lipca 1920 roku w pociągu sanitarnym uchodźców na linii Łuków-Dęblin zmarł Franciszek Filewski, syn Władysława i Franciszki z Kraszewskich, urodzony we wsi Łebień, parafii uszemińskiej, guberni Wołyńskiej, zgon zgłosili uchodźcy z guberni wołyńskiej, powiatu zwiahelskiego Franciszek Kozłowski i Karol Jaworski
– 23 lipca 1920 roku  w pociągu na linii Łuków-Dęblin zmarł 70-cio letni oficjalista Mikołaj Tyc – uchodźca z Korostynia, w powiecie zwiahelskim, syn Jakuba i Julii z Brzezickim, mąż Olimpii Dunajewskiej, zgon zgłosili kolejarze z Korostynia Kazimierz Dunajewski i Mirosław Tyc
– 24 lipca 1920 roku zmarł w pociągu sanitarnym nr 3 szeregowy Grzegorz Ciechanów zajęty w Pogotowiu Mostowem N 3 Wydziału Drogowego Dyrekcji Kolejowej Wileńskiej
– 4 sierpnia 1920 roku w pociągu sanitarnym nr 6 Państwowego Urzędu do Spraw Powrotu Jeńców, Uchodźców i Robotników zmarła Zina Trawic, mająca 70 lat, żona porucznika Jana Trawic
– 5 sierpnia 1920 roku zmarła Rozalia Reczyńska, lat 52 przyjęta na pociąg sanitarny ze szpitala Etapu Brześć Litewski 29 lipca 1920 roku.
– 6 sierpnia 1920 roku zmarł Bolesław Barela, lat 20 mający, nauczyciel, zmarł w pociągu pancernym Śmigły, urodzony w Mierzwinie pow. jędrzejowski

Pociąg pancerny  nr 24 „Śmigły”

Podczas wojny polsko-bolszewickiej na torach pojawiło się ponad 50 pociągów pancernych. Spora część z nich była konstrukcjami powstałymi w wyniku opancerzenia tradycyjnych składów. Tabor dzielił się na część bojową (eszelon bojowy) i cześć gospodarczą (eszelon gospodarczy).
W skład pierwszej części wchodził parowóz, co najmniej dwie platformy oraz opancerzone wagony towarowe. Na platformach przewożono środki do naprawy, ale także do niszczenia torów kolejowych. Wagony pancerne budowane były najczęściej na czteroosiowych platformach kolejowych z korpusem pancernym, a na ich wyposażenie składały się jedna lub dwie działowe wieże obrotowe, strzelnice ciężkich karabinów maszynowych i szczeliny obserwacyjne. W skład eszelonu gospodarczego wchodziły natomiast wagony spełniające funkcje mieszkalne, funkcje magazynów, kuchni i sanitariatów.
Załoga składała się z ok. 100 żołnierzy.
Do każdego pociągu pancernego przydzielano tzw. drezyny pancerne – wozy pancerne lub czołgi umieszczane na prowadnicach. Jeden taki pojazd poprzedzał skład, a drugi jechał za nim (w odległości ok. 1 km), ubezpieczając pociąg.
11 sierpnia 1920 pociąg Śmigły został zatarasowany przed stacją Ryki przez szerokotorowy tabor.

Pociąg sanitarny nr 3 i nr 6
W 1920 roku podczas walk z bolszewikami Polski czerwony Krzyż dysponował 6 pociągami sanitarnymi. W pociągach takich, składających się z kilkunastu wozów, mieściły się sale operacyjna i opatrunkowa oraz apteka. Dla rannych były przeznaczone piętrowe łóżka i dodatkowe miejsca siedzące. Do pociągów dołączono wagony towarowe dla lżej rannych.

Żródła
https://www.nakolei.pl/pociagu-pancerne-wykorzystywane-w-wojnie-polsko-bolszewickiej-fotogaleria/
Ośrodek karta
Księgi metrykalne parafii Okrzeja