Tuchowicz

Tuchowicz znajduje się na szlaku łączącym Łuków z Żelechowem; 12 km od Łukowa, 42 km od Siedlec i 115 km od Warszawy. Leży w zach. części Równiny Łukowskiej, nad rzeczką Bystrzycą. Zabudowa mieszkalna i gospodarcza zajmuje obszar 19 ha. Sąsiaduje ze wsiami: Józefów, Stanin (siedziba gminy), Anonin i Celiny. Obecnie ludność Tuchowicza to około 450 osób. Większość rodzin utrzymuje się z rolnictwa. Miejscowość jest siedzibą parafii, posiada szkołę podstawową, przedszkole, filię gimnazjum, bibliotekę publiczną oraz urząd pocztowy.

Najstarsze zapisy o Tuchowiczu pochodzą z roku 1350-51, wówczas zapisano go jako Tanczcovicz, następne w latach 1354-1355 jako Tuczcovicz, i kolejno: Thuchowicz (1430), Thuchowyecz (1470) i Tuchovidz (1540). Na podstawie tychże zapisów trudno dokładnie ustalić pochodzenie nazwy. Miejscowe tradycyjne tłumaczenia wyprowadzające nazwę np. ze zbitki słów „Tu – chów – owiec”, są bez wątpienia nieprawdziwe. Według Czesława Kosyla pierwsze zapisy nazwy są zniekształcone, bo najprawdopodobniej brzmiała ona Tuchowic, co potwierdza zapis z 1544 roku: Tuchovidz. Onomasta wyjaśnia, że Tuchowicz jest nazwą dzierżawczą od słowiańskiego imienia złożonego Tuchowit

W XIV wieku właścicielami Tuchowcza byli Kanimirowie. w !430 roku wieś otrzymała prawia miejskie od Władysława Jagiełły.

Podczas wojen szwedzkich w XVII weku miasto uległo zniszczeniu. Wielokrotnie przechodziło z rąk do rąk. Po Kanimirach przyszli Parysowie, Leśniowolscy, Cieciszowscy, Krasińscy, Jezierscy.

Prawdopodobnie pod koniec XVIII w. miasteczko Tuchowicz utraciło prawa miejskie. Z całą pewnością nie posiadało ich na początku XVIII w.

W 1827 Tuchowicz kupił Joachim Hempel
Od tego czasu dobra tuchowickie, przechodząc z ojca na syna, pozostawały własnością Hemplów przez okres ponad stu lat. Byli oni ostatnimi właścicielami Tuchowicza.Rodzina Hemplów zarządzała nimi do parcelacji po II wojnie światowej. Aleksy Hempel przyczynił się do założenia w Tuchowiczu straży pożarnej, mleczarni oraz zbudowania drogi brukowanej łączącej Tuchowicz z drogą Łuków – Stoczek Łukowski. Od połowy XIX w. do 1975 r. Tuchowicz był siedzibą gminy wiejskiej. W okresie międzywojennym była to jedna z najbardziej aktywnych gmin powiatu łukowskiego.

W Tuchowiczu i okolicy rozwijał się silny ruch oporu. Działały tu głównie AK i BCh. Sieć konspiracyjną na tym terenie organizował nauczyciel miejscowej szkoły ppor. Rez. Stanisław Zdun. Zmarł na tyfus w 1942 roku. W działalność konspiracyjną zaangażowani byli również nauczyciele tacy jak: Zofia Zdun, Feliksa Oborska kierowniczka sekcji opieki społecznej WSK oraz ks. dr Bolesław Sprycha. Uczestniczyli oni w nauczaniu tajnym zorganizowanym na poziomie szkoły powszechnej i średniej.

Z okresu II wojny światowej pochodzą znajdujące się na miejscowym cmentarzu groby partyzanckie oraz ofiar hitlerowskiego terroru.

Od 1975 r. Tuchowicz jest wsią w gminie Stanin. Znajduje się w niej XIX-wieczny kościół pw. św. Marii Magdaleny, w stylu neoromańskim, fragment parku dworskiego, zaniedbany dwór Hemplów, dawny urząd gminy, stara plebania, szkoła działająca w budynku dawnej mleczarni oraz zabudowania straży pożarnej. Niedawno został rozebrany dawny budynek banku spółdzielczego. W okolicach miejscowości znajduje się grodzisko, gdzie prawdopodobnie pierwotnie zlokalizowany był Tuchowicz.

[Show slideshow]