II wojna światowa – Jata
Rezerwat Jata (powstał w 1933 roku) jest częścią dużego obszaru leśnego w północnej części Ziemi Łukowskiej.
Już w 1863 miejsce to, jako bardzo odosobnione wybrazli sobie za siedzibę Powstańcy Styczniowi z ks. Brzóską na czele.
W ich ślady poszli partyzanci z Armii Krajowej. Budowę obozu AK rozpoczęto pod koniec 1943 roku a ukończono w roku następonym. 28 maja 1944 nastąpiło uroczyste poświęcenie sztandaru. W pobliżu znajdowały się już obozy Narodowych Sił Zbrojnych ( NSZ) i Armii Czerwonej. Dowódcą Oddziału leśnego został por Piotr Nowiński „Paweł”, a jego zwierzchnikiem Wacław Rejmak „Ostoja”. Dowódcą NSZ był por. Jerzy Wojtkowski „Drzazga”.
Powierzchnia półwyspu, na którym stacjonowali partyzanci wynosiła około 10 hektarów. Jedynie droga leśna ze wsi Żdżary prowadziła do obozowiska. Wszystkie inne drogi do Jaty były zaminowane, a gęsty las i bagna stwarzały dogodne warunki do obrony. Na wszelki wypadek partyzanci zbudowali także kładkę na palach, która pozwoliłaby, w razie potrzeby, na ewakuację ludzi przez bagna.
Partyzanci mieszkali w barakach krytych papą. Jeden barak służył za kwaterę 30 ludziom. Na terenie obozu istniały: kuchnia, kaplica, barak sanitarny, magazyny, zbrojownie, wiaty dla koni, areszt, studnia, kąpielisko. Obóz posiadał własną piekarnię i rzeźnię we wsi Stanin, skąd przywożono pieczywo i mięso dla partyzantów. Przy obozie istniał park samochodowo-motocyklowy i warsztat naprawczy. Pojazdy były wykorzystywane w akcjach bojowych, a także do celów szkoleniowych. Okoliczne urzędy pocztowo-telegraficzne i kolejarze czuwali nad bezpieczeństwem obozu.
W obozie opracowywano dokładne plany sabotaży kolejowych, niszczenia posterunków niemieckich, odbijania więźniów, dywersji, karania konfidentów, kolaborantów i kryminalistów, dokonywania zamachów na zbyt gorliwych hitlerowców, zdobywania broni, amunicji i żywności
W Jacie postawiono 2 pomniki ku czci partyzantów.
Przy wjeździe do rezerwatu w 1969 roku:
Pamięci
polskich i radzieckich partyzantów zgrupowanych
w tych lasach w latach 1942-1944
walczących z hitlerowskim okupantem
Społeczeństwo Ziemi Łukowskiej 1969
I drugi pomnik w głębi lasu:
W hołdzie
bohaterskim żołnierzom
Armii Krajowej
walczącym o wolność
i niepodległość Polski
w okresie drugiej wojny światowej.
Tu w Jacie stacjonował
odział partyzancki
I BAT 35 pp Obwodu „Łuków”
9 Dywizji Podlaskiej AK
D-ca Oddziału Leśnego AK D-ca Bat 35 pp AK
por ppłk Piotr Nowiński kpt ppłk Wacław Rejmak
„Paweł” „Ostoja”
Na północy kompleksu leśnego w którym leży Jata znajduje się wieś Domanice.
Także w jej pobliżu spotkać można ślady dawnej działalności partyzanckiej. M.in krzyż partyzancki z datą 1944 i kapliczka na skrzyżowaniu we wsi.
„Chrystus Pan na Krzyżu
Rzeźba z kory – pochodzącej ze starej sosny pod którą
odpoczywali partyzanci
w latach 1940-1944 na terenie
lasów państwowych – leśnictwa
Jagodne i Jata
Wspomniej młody przechodniu
o ludziach z tamtych lat
u których w sercach żyła Idea!
Bóg – Honor – Ojczyzna
Ku pamięci Armia Krajowa”
Dodaj komentarz