II wojna światowa – szlakiem SGO Polesie
Na terenie Lubelszczyzny istnieje Szlak turystyczny im. gen. Franciszka Kleeberga.
Liczy on 32 km i wiedzie trasą: Dęblin – Bobrowniki – Sarny – Korzeniów – Ułęż – Sobieszyn – Wólka Sobieszyńska –Lendo Wielkie; (Wola Gułowska – Kock) ; długość trasy 32 km. Nie udało mi się (może źle szukałam 🙂 )dokładnego opisu tej trasy.
W związku z tym postanowiłam ułożyć swój własny „mini- szlak” SGO Polesie. W większości opiszę miejsca, które udało mi się zobaczyć, wspomnę też te, o których tylko słyszałam. Całość wzbogaca dokumentacja fotograficzna.
Moja trasa: Kock-Serokomla-Wola Gułowska-Helenów-Kalinowy Dół – Wola Gułowska -Turzystwo-Adamów-Wojcieszków-Burzec-Krzywda
1. KOCK
W Kocku znajduje się wiele miejsc upamiętniających generała Kleeberga i bohaterskie działania Samodzielnej Grupy Operacyjnej Polesie.
Przy trasie na Dęblin znajduje się cmentarz wojenny, gdzie pochowanych jest 81 żołnierzy SGO Polesie poległych w ostatniej bitwie Września 1939 roku. Spoczął tu też sam generał Kleeberg, który zmarł w niewoli w Weisser Hirsch niedaleko Drezna. Jego prochy, zgodnie z jego życzeniem, zostały tu sprowadzone 5 października 1969 roku.
Jadąc drogą, przy której leży cmentarz w kierunku Kocka trafiamy do małego skweru, gdzie znajduje się pomnik generała Kleeberga.
W Kocku przy ulicy Marcina Stępnia 6 znajduje się Wojskowa Izba Pamięci.
Więcej informacji tutaj
2.SEROKOMLA
Z Kocka kierujemy się drogą 808 w kierunku Serokomli. na tamtejszym cmentarzu znajduje się mogiła zbiorowa żołnierzy SGO Polesie.
3.WOLA GUŁOWSKA
Z Serokomli kierujemy się do Woli Gułowskiej – jednego z najważniejszych miejsc związanych z kampanią wrześniową. To tu rozgrywały się najbardziej zacięte boje we wrześniu 1939 roku.
Udajemy się do miejscowego domu kultury, który jest Pomnikiem Czynu Bojowego Kleeberczyków. Znajduje się w nim muzeum przedstawiające historię SGO Polesie i prezentujące ekwipunek, wyposażenie a także przedmioty osobiste żołnierzy SGO Polesie.
W 2014 Muzeum zyskało nowe multimedialne oblicze. Kolejne sale prowadzą nad od Twierdzy Brzeskiej, przez pokój dowódców, salę, która prezentuje przedmioty używane podczas wrześniowej bitwy, przez szpitalik polowy umieszczony w szkole w Adamowie do namiotu wojskowego, w którym wyświetlany jest film o gen Kleebergu i gdzie znajduje się jeden z najcenniejszych eksponatów – bandera Flotylli Pińskiej. Ostatnią salą jest Sala Pamięci – tu na ścianach znajdują się zdjęcia żołnierzy gen Kleeberga.
Wizyta w tym muzeum jest niesamowitą lekcją historii…
4. HELENÓW
Po prawej stronie muzeum prowadzi droga do Lenda Wielkiego. Po kilku kilometrach skręcamy w prawo do Helenowa.
Jest tu pochowanych 28 żołnierzy SGO Polesie, głównie z Flotylli Pińskiej.
We wrześniu 1939 roku nastąpiła reorganizacja batalionów morskich. Marynarze z flotylli weszli w skład 182 Pułku Piechoty z 60 Dywizji Piechoty, jako 3 batalion „morski”. Po zaciętej walce 5 października polskim oddziałom udało się zdobyć wieś
Wspomnienia uczestnika bitwy o Helenów do przeczytania tutaj
5 KALINOWY DÓŁ
Wracając z Helenowa do drogi głównej skręcamy w prawo i kierujemy się w stronę Lenda Wielkiego. Kolejną miejscowością jest Kalinowy Dół. To tu ostatni bój stoczył Pułk 3 Strzelców Konnych im. Hetmana Polnego Koronnego Stefana Czarnieckiego. Wojenne koleje rzucały pułk z Wołkowyska przez Łomżę, Czerwony Bór, Grodzisk, Dzwonek, Czerwin, Truszki, Osowiec i Brańsk. Walczył pod Hodyszewem, Hajnówkę. Na wieść o wkroczeniu Rosjan do Polski, udał się pod Białowieżę. Wszedł wtedy w skład Dywizji Kawalerii Zaza. Dywizja ta udała się w kierunku Lwowa. 28 września 1939 roku w trakcie przeprawy przez Wieprz starł się z przeważającą siłą wroga. Przeprawy zaprzestano i Pułk włączono do SGO Polesie. Kawalerzyści brali udział w bitwie pod Kockiem w rejonie Woli Okrzejskiej, Leopoldowa, Grabowa Szlacheckiego oraz Woli Gułowskiej.
Do pułku nie dotarł rozkaz o zaprzestaniu walk, wydany przez Kleeberga. W nocy z 5 na 6 października w Kalinowym Dole oddział wpadł w niemiecką zasadzkę i poniósł wielkie straty. Ci którzy ocaleli wycofali się w las.
Pułk nigdy nie skapitulował, został rozbity w walce.
Dziś w miejscu ostatniej bitwy znajduje się upamiętniający ją krzyż.
5. TURZYSTWO
Z Kalinowego Dołu wracamy do Woli Gułowskiej
Z Woli Gułowskiej kierujemy się do pobliskiego Turzystwa. Obie miejscowości są właściwie z sobą połączone.
Na miejscowym cmentarzu, o który zaciekły bój stoczyła SGO Polesie znajduje się zbiorowa mogiła jej żołnierzy.
Jadąc dalej w kierunku Grabowa Szlacheckiego, na końcu Turzystwa trafiały na rozwidlenie dróg. Na wprost w małym parku znajduje się drewniany dworek. Przed nim, tuż przy drodze, znajduje się obelisk upamiętniający spotkania w tym dworku dowódców jednostek SGO Polesie z generałem Kleebergiem.
Kierując się (zgodnie z drewnianym drogowskazem znajdującym się przy dworku) w prawo w polną drogę, po kilku kilometrach dojeżdżamy na skraj lasu. Stała tu kiedyś dawna gajówka Ofiara.
Jak informuje tablica pod krzyżem są to
„Pola i lasy okupione krwią powstańców w 1863 roku i żołnierzy wojny obronnej w 1939 roku.
W tym miejscu 5.X,1939 r. poległ na Polu Chwały mjr Michał Bartula D-ca Samodzielnego Batalionu 179 PP”
Trasa jest raczej przejezdna, ja pokonywałam ją w marcu. Kierujemy się tą drogą dalej przez lat – po kilku kilometrach wyjeżdżamy we wsi Hordzieżka.
Jeśli droga jest nieprzejezdna, można z Turzystwa cofnąć się i przez Wolę Gułowską dojechać do Adamowa, a stamtąd do Hordzieżki.
6. HORDZIEŻKA
Jeśli już udało nam się pokonać kilkukilometrową polno-leśną drogę trafiamy do małej wsi Hordzieżka.
To właśnie tu padł ostatni rozkaz generała Kleeberga.„Żołnierze!
Z dalekiego Polesia, znad Narwi, z jednostek, które się oparły w Kowlu demoralizacji – zebrałem Was pod swoją komendę, by walczyć do końca.
Chciałem iść najpierw na południe – gdy to się stało niemożliwe – nieść pomoc Warszawie.
Warszawa padła, nim doszliśmy. Mimo to nie straciliśmy nadziei i walczyliśmy dalej, najpierw z bolszewikami, następnie w 5-dniowej bitwie pod Serokomlą z Niemcami.
Wykazaliście hart i odwagę w czasie zwątpień i dochowaliście wierności Ojczyźnie do końca.
Dziś jesteśmy otoczeni, a amunicja i żywność są na wyczerpaniu. Dalsza walka nie rokuje nadziei, a tylko rozleje krew żołnierską, która jeszcze przydać się może.
Przywilejem dowódcy jest brać odpowiedzialność na siebie. Dziś biorę ją w tej najcięższej chwili – każąc zaprzestać dalszej bezcelowej walki, by nie przelewać krwi żołnierskiej nadaremnie. Dziękuję Wam za Wasze męstwo i Waszą karność, wiem, że staniecie, gdy będziecie potrzebni.Jeszcze Polska nie zginęła!
Powyższy rozkaz przeczytać przed frontem wszystkich oddziałów.
Dowódca SGO „Polesie”
(-) Kleeberg
gen. bryg.We wsi znajduje się skromny głaz z tablicą upamiętniająca to wydarzenie.
7.ADAMÓW
Z Hordzieżki przez Gułów kierujemy się do Adamowa.
Na miejscowym cmentarzu znajdują się kwatery żołnierzy SGO Polesie
8. WOJCIESZKÓW
Na miejscowym cmentarzu spoczywa 18 żołnierzy poległych 5.X.1939 r. we wsi Burzec i tam pochowanych, a następnie przeniesionych na cmentarz w Wojcieszkowie
9. BURZEC
Z Wojcieszkowa udajemy się do Burca, miejscowości znanej przede wszystkim ze słynnej bytności tu Henryka Sienkiewicza. Noblista wzmiankuje ją w Potopie.
Tuż przy małym rondzie, na którym znajdują się dwie karawaki postawiono pomnik poświęcony żołnierzom SGO Polesie poległym w ostatniej bitwie Września
10. KRZYWDA
Ostatnim punktem szlaku jest Dworzec PKP w Krzywdzie. Znajduje się tu tablica ufundowana przez Eugeniusza Święckiego, upamiętniająca pobyt w tym miejscu gen. Kleeberga.
Dodaj komentarz