Ustawa dekomunizacyjna – tablica w Staninie

W ramach tzw. ustawy dekomunizacyjnej z przestrzeni publicznej do 31 marca miały zniknąć m.in. pomniki i tablice, propagujące komunizm i inne ustroje totalitarne. Na  Liście istniejących obiektów mogących propagować komunizm na terenie gmin woj. lubelskiego sporządzonej w Lubelskim Urzędzie Wojewódzkim znalazło się kilka tablic i pomników z powiatu łukowskiego. Obok tak znanych obiektów jak pomnik partyzantów polskich i sowieckich w Jacie (tzw. „czerwony pomnik”) napisem „Pamięci polskich i radzieckich partyzantów zgrupowanych w tych lasach w latach 1942-1944 walczących z hitlerowskim okupantem. Społeczeństwo Ziemi Łukowskiej – 1969” , pomnik na terenie parku miejskiego przy ul. Dr A. Rogalińskiego w Łukowie z napisem „Bohaterskim żołnierzom Armii Radzieckiej i Polskiej poległym w walkach o wyzwolenie Ziemi Łukowskiej – Łukowianie z okazji 1000 lecia państwa Polskiego” czy płyta na frontowej ścianie budynku starostwa z napisem „Bojownikom o wolność i demokrację ludową w Polsce. W dniu Święta Pracy, Łukowianie. Łuków 1 maja 1947 r.” znalazła się też tablica na dawnym budynku komisariatu milicji a później ośrodka zdrowia w Staninie.
Napis na tablicy głosi:

Tablica powstała w 1957 roku, nie udało mi się jeszcze znaleźć materiałów dotyczących okoliczności jej powstania.

Kim byli upamiętnieni na niej milicjanci i w jaki sposób zginęli?
Edward Orzeł i Czesław Zabłocki zginęli 19 lutego 1945 roku. Zostali ostrzelani podczas obserwacji zabudowań Jana Zarzyckiego w Nowej Wróblinie. Przebywał tam wtedy Wacław Rejmak „Ostoja” ze swoim sztabem.

W kwietniu tego roku patrol Milicji Obywatelskiej ponownie obserwował zabudowania Zarzyckiego i odkrył tam punkt kontaktowy. Jak podaje Zygmunt Cichosz w książce „Obwód Armii Krajowej Łuków, „Łoś”, „Wielkie Łuki”, ” Maciek”, 1939-1945″ – pluton MO z Łukowa wraz z milicjantami ze Stanina spalili posiadłość Zarzyckiego wraz z budynkiem szkolnym stojącym obok. Według Cichosza, 5 maja, w odwecie, pluton specjalny AK pod dowództwem Władysława Długosza „Zaskrońca” zlikwidował wszystkich milicjantów ze Stanina. Ostoja w meldunku z 8.5.1945 pisał do Inspektora Rejonowego w Białej Podlaskiej o zastrzeleniu 7 milicjantów, a jednego o nazwisku Skwarek aresztowano, a po przesłuchaniu także zastrzelono. (Być może chodziło o Kazimierza Skwarka, na którego grobie na cmentarzu w Staninie jako data śmierci widnieje 6 maja 1945).

Natomiast Rafał Wnuk w książce „Lubelski Okręg AK DSZ  i WiN 1944-1947” pisze o akcji likwidacji przez oddział „Ostoi” uciążliwych posterunków milicji w Wojcieszkowie, Tuchowiczu i Staninie. Milicjanci z Wojcieszkowa i Tuchowicza uciekli, w Staninie stawili opór. Po 15-minutowej walce, posterunek zdobyto używając materiałów wybuchowych. Milicjanci Stanisław Gajo, Stanisław Kępa, Wacław Osial, Jan Skwarek, Kazimierz Skwarek, Stanisław Skwarek zostali rozstrzelani po wyprowadzeniu na zewnątrz budynku.

Według Biuletynu Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu wymieniony na tablicy Władysław Sergiel pełnił służbę w milicji od 15 stycznia na 1 maja 1945 roku. Brak jest informacji na temat przyczyn jego śmierci.

Bronisław Pytlak zginął 15.października 1945, jest pochowany na cmentarzu w Tuchowiczu.

Jak widać, z przywołanych źródeł, bilans milicjantów zabitych w Staninie i wypisanych na płycie pamiątkowej jest niezgodny. Tablica wymienia ośmiu funkcjonariuszy, o ośmiu osobach zabitych w maju pisał też w swoim meldunku Ostoja. Wiadomo jednak, że dwóch z wymienionych na płycie milicjantów zginęło w lutym, a jeden w październiku. R. Wnuk wymienia w swojej książce nazwiska Stanisława Kępy oraz Kazimierza i Stanisława Skwarków, o których tablica milczy. Nie udało mi się też ustalić losów Kazimierza Mikonowicza.

Jakie losy  czekają tablicę ?
Zgodnie z ustawą jeśli nie została ona usunięta do 31 marca decyzję o jej likwidacji wyda wojewoda. Jeśli także wtedy nie zostanie zdemontowana zostanie usunięta na koszt Skarbu Państwa.

Zdjęcia tablicy zostały wykonane 30 marca.

POST SCRIPTUM
Tablica na budynku dawnego ośrodka zdrowia w Staninie została zdemontowana.