Z Zastawia przez powstanie warszawskie…

Władysław Fijał był czwartym z kolei dzieckiem (drugim z braci) Katarzyny i Juliana Fijałów. Miał zostać kowalem. Jednak zdrowie mu na to nie pozwoliło, delikatny i słaby nie miał siły by cały dzień uderzać młotem.

Tak wspominała go siostra Bronisława:

„Władek uczył się za kowala, ale chciał wyjechać do Warszawy. Załatwiłam mu prace, ale był za słaby żeby być kowalem. W Warszawie poznał dziewczynę- Stasię Trocińską z Warki. Pracowała u Knorra i załatwiła mu pracę u Niemca. Mieszkali na Tamce, byli narzeczeństwem. Chcieli wziąć ślub. Ksiądz miał schowane wszystkie dokumenty i pieczęcie i mógł im dać ślubu tylko ze świadkami ale bez dokumentów. Jak na Tamce była rewizja to ich aresztowali, bo myśleli że brat jest szpiegiem i mieszkali razem bez dokumentów. Stasia była w zaawansowanej ciąży. Wzięli ich w transport, brata uznali za szpiega i ich rozdzielili. Władek powiedział jej żeby zawiadomiła rodzinę, jeśli przeżyje. Władka zabrali a Stasię cofnęli do Polski do PGR koło Żagania. Urodziła córeczkę Marysię. Napisała kiedyś do mnie list, żebym się zajęła Marysią i żeby razem z Teresą chodziły do szkoły. Odmówiłam bo u nas do szkoły tez było daleko. Obraziła się i więcej nie pisała. Jasio miał jej adres i raz do niej pojechał. Dobrze jej się powodziło.”

Władek, podobnie jak starszy brat Olek, przez długi czas uchodził za zaginionego. Także jego zaczęłam szukać przez Polski a potem Międzynarodowy Czerwony Krzyż.

W toku poszukiwań udało mi się ustalić, że Władek i Stasia wzięli ślub 10 października 1943 w parafii Matki Boskiej Częstochowskiej w Warszawie. Czy rzeczywiście ksiądz nie miał dokumentów, nie wiadomo. Zachowały się dwa zdjęcia małżonków, z których jedno wygląda jak ślubne. Na drugim są także siostra i matka pana młodego. Można z dużym prawdopodobieństwem przypuszczać, że były one wykonane właśnie z okazji ślubu i pewnie z tego też powodu do Warszawy  z Zastawia przyjechała Katarzyna Fijał. Zdjęcia te przez bardzo długi czas wisiały na ścianie domu Bronisławy Bilskiej początkowo w Starym Tomyślu, a później także w Jasieniu.

Władek ze Stasią przez jakiś czas w trakcie okupacji przebywali w Zastawiu. Jednak przed sierpniem 1944 wrócili do stolicy. Kiedy i dlaczego nie wiadomo. Czy przyczyną była okupacyjna bieda, brak jedzenia, nastawienie rodziny do „darmozjadów”, można tylko przypuszczać. Decyzja o powrocie okazała się  niestety niezwykle brzemienna w skutki…

1 sierpnia 1944 wybuchło Powstanie Warszawskie. Niemcy zaczęli masowe aresztowania ludności cywilnej w odwecie za wystąpienie zbrojne. Do jednej z łapanek, prawdopodobnie 10 sierpnia, trafili Władek i Stasia.

O tym co stało się z Władkiem dowiedziałam się w 2004 roku, a wiadomości te zostały uzupełnione w latach 2006 i 2007.

Władek trafił do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu wraz z dużym transportem ludności cywilnej aresztowanej po wybuchu Powstania Warszawskiego. Otrzymał numer 192600  Według „Księgi Pamięci Transporty Polaków z Warszawy do KL Auschwitz 1940-1944″ Wraz z 1983 chłopcami i mężczyznami trafili na odcinek BIIa w Birkenau gdzie w drewnianych barakach mieli odbyć kwarantannę do 5 września.

11 września Władek trafił do KL Flossenburg komado Hersbruck. Otrzymał tam numer 24445.

Władek zmarł 20 marca 1945 roku na miesiąc przed wyzwoleniem obozu, które nastąpiło 23 kwietnia tego roku.

Co stało się ze Stasią? Wiadomo, że przeżyła wojnę i urodziła córeczkę. Jej zdjęcie znalazłam w rodzinnych fotografiach u córki Anieli Kruk (siostry Władka) Michaliny Kamola.

Szukałam wiadomości o Stasi, jednak nic nie udało mi się znaleźć. W dostępnych bazach danych wpisywałam jej nazwisko po mężu. Jednak prawdopodobnie rację miała Bronisława Bilska opowiadając, że Fijałowie biorąc ślub nie otrzymali żadnych dokumentów. Na listach więźniów obozów koncentracyjnych w Oświęcimiu, Ravensbruck i Buchelwaldzie figuruje Stanisława Trocińska urodzona 8.5.1915 w Warce.

W otrzymanym 15 stycznia 2015 roku z Muzeum Auschwitz czytamy:

„Stanisława Trocińska ur. 8.5.1915 r. Warka została przywieziona do KL Auschwitz pomiędzy 12 sierpnia a 4.września 1944 r. transportami ludności cywilnej z Warszawy. Numer obozowy nie znany. 30.9.1944 r. została przeniesiona do KL Ravensbrück (nr więźniarski 74158) skąd następnie dnia 26.10.1944 r. do KL Buchenwald (nr więźniarski 38394).”

Z kolei  z e-maila z Stiftung Gedenkstätten Buchenwald und Mittelbau-Dora dowiadujemy się:

„Stanisława Trocińska, born in Warka on May 8, 1915, was transferred from
Ravensbrück concentration camp to the Buchenwald sub-camp Magdeburg
(Polte-Werke) on October 27, 1944. She had been arrested in Warsaw on
August 10, 1944, and deported to Auschwitz on August 12, 1944. On
December 12, 1944, she was assigned the Buchenwald prisoner number 38394
and she was registered as a political Polish prisoner. Unfortunately, we
do not have any document that could provide insight as to what happened
to her after she arrived in Magdeburg.”

W żadnym z pism nie ma wiadomości na temat córki Władka i Stasi.