Wsypa w Adamowie

W okolicy Woli Gułowskiej, Serokomli, Adamowa miała miejsce ostatnia bitwa września 1939 roku. Już w listopadzie tego roku, na terenie okupowanej Polski zawiązał się Związek Walki Zbrojnej.
Komórkę ZWZ zorganizowano także w Adamowie i okolicy, która obfitowała w pozostawioną przez Kleeberczyków i ukrytą przez mieszkańców broń.
Do konspiracji należeli okoliczni księża, policjanci, nauczyciele, aptekarze, lekarze a także uczniowie czy rolnicy.
Pierwszym komendantem ZWZ w Adamowie był lekarz Kazimierz Śniegocki. W połowie września 1940 roku doszło do tzw. wsypy, masowych aresztowań członków grupy. Kolejne aresztowania miały miejsce 9 października. Z kilkudziesięciu uwięzionych, obozową kaźnię przeżyło zaledwie kilku z nich.

Jak podawał w swoim artykule pt. „Polegli w służbie Ojczyzny” Stanisław Abramczyk , za dekonspirację był odpowiedzialny człowiek podający się za zegarmistrza wysiedlonego z Gdyni.
–Z wysiedlonymi przez okupanta rodakami dzielono się wszystkim. Nie tylko mieszkaniem, lecz bywało że i ostatnim kawałkiem chleba. ten zaś „wysiedleniec” dość szczególnie obnosił się ze swoją niedolą i polskością. A wyselekcjonowanych przez siebie ze środowiska ludzi zapraszał do mieszkania, częstował herbatą, molestował rozmowami, wysuwał różne propozycje (…) Dążył do szybkiego nawiązywania kontaktów, zdobywania zaufania i pogłębiania wiedzy o środowisku. (…) W innych przypadkach „zegarmistrz” zachęcał do odszukiwania i „zabezpieczenia” ukrytej przez kleeberczyków broni, to znów wysuwał sugestie „jakiegoś zorganizowania”się” lub „przedostania się do Rosji, kiedy zimą Bug zamarznie. Zauważono też, iż odwiedzają go potajemnie folksdojcze, zamieszkali od lat w pobliskim Józefowie Wielkim i Bielanach. Punkt „zegarmistrzowski”, a w rzeczywistości szpiegowski, zainstalował on sobie w takim miejscu, z którego mógł bez większych przeszkód obserwować ruch ludzi i pojazdów w miasteczku. Mieścił się on w domu narożnym, będącym własnością rodziny Dzidów. Dwóch, zamieszkałych w tym domu braci Dzidów aresztowano potem w pierwszej kolejności – pisał Abramczyk.

Niepokojące sygnały o działalności rzekomego zegarmistrza docierały do doktora Śniegockiego, jednak prawdopodobnie dowództwo, dopiero rodzącej się, konspiracji nie doceniło zakresu współpracy z niemieckimi kolonistami, wśród których była także opiekunka córki lekarza, a także prężnie działającej Siecherheitspolizei – Sipo, mającej posterunek w Łukowie.

14 września 1940 roku do Adamowa zjechała ekspedycja niemiecka pod dowództwem Gestapo z Radzynia i przy udziale kolonistów niemieckich rozpoczęły się aresztowania.

Starosta niemiecki w meldunku z października 1940 napisał:
„W Adamowie, posterunek Łuków – policji bezpieczeństwa udało się wykryć tajną organizację i zabezpieczyć duże ilości broni i amunicji. Aresztowano 39 członków organizacji, w tym trzech polskich funkcjonariuszy policji. Broni znaleziono – 49 skrzyń amunicji artyleryjskiej, wiele lekkich i ciężkich karabinów maszynowych, 100 karabinów, 50 tys. sztuk naboi oraz broni ręcznej i maszynowej oraz dużo granatów ręcznych.„

Meldunek wymienia zaledwie 39 aresztowanych, być może wykaz nie obejmował osób spoza tego terenu np. braci Śniegockich z Warszawy.

Pierwszymi zatrzymanymi byli, jak już wspomniano, bracia Dzido – Stanisław, uczeń gimnazjum w wieku 18 lat i Józef – fotograf 23 lata. Tuż po nich do niewoli dostali się mieszkańcy Lipin – Adam Gąsior, nauczyciel i kierownik miejscowej szkoły Władysław Smyk, Stanisław Leciewicz, sekretarz gminy Gułów Jan Wojtaś, Hieronim Mucha, Bolesław Mucha.
– Wkrótce potem, niemal błyskawicznie zaskakiwano inne ofiary. Znęcano się nad nimi, bito, wyszydzano. Najbardziej maltretowano przywódcę aresztowanych – lekarza Kazimierza Śniegockiego, któremu w trakcie przesłuchania wybito oko – relacjonował Stanisław Abramczyk.

–Była jesień 1940 roku. Nasza klasa uczyła się w przybudówce, skąd był dobry widok z okien na gminę i na areszt popularnie zwany „kozą”. Do naszej klasy wpadł zdyszany pan Kaliński i polecił wyjąć książki do fizyki i czytać. My zapytaliśmy –co czytać?. odpowiedział „cokolwiek” i sam tak jak wpadł, tak wypadł z klasy. Zobaczyliśmy, że obaj z panem Czerepińskim, na rowerach popedałowali ile sił, w stronę cmentarza. Wkrótce spłoszeni tą niezwykłą sytuację zobaczyliśmy żandarmów niemieckich prowadzących doktora Śniegockiego. Ręce miał skute kajdankami z tyłu, z twarzy ciekła mu krew, szedł zmaltretowany, skurczony. To był widok, którego nie zapomnę do śmierci. Zaraz potem do aresztu przyprowadzono jego żonę Zuzannę i następnych, a więc i ks. K. Pabisiewicza, administratora majątku Gułów, mgr Rogozińskiego, 3 księży z Okrzei (proboszcza A. Kresa) i innych – wspomina Janina Owczarska.

Zatrzymanych uwięziono w areszcie w Adamowie, skąd przewieziono ich do aresztu w Radzyniu Podlaskim. Stamtąd trafili na Zamek w Lublinie.
Podobny los spotkał członków ZWZ aresztowanych 9 października.

– Po aresztowaniu z Turzystwa przewieziono nas do Urszulina. Było tam już kilku chłopaków członków ZWZ. Myślę, że ich też chcieli aresztować. W Urszulinie wywiązała się strzelanina. Chcieli nas odbić. Niemcy zastrzelili jednego rolnika, Bogusza. Ranny został w rękę konfident niemiecki. Szczęście, że nie zginął żaden Niemiec, bo byliby nas wystrzelali wszystkich – pisał w swoich wspomnieniach Adam Jóźwik – Z Urszulina zawieźli nas już nocą do aresztu w Adamowie. Rozwścieczeni incydentem gestapowcy, urządzili nam dotkliwe bicie w Adamowie i zamknęli w areszcie gminnym. Rano zawieźli nas do więzienia w Radzyniu Podlaskim – pisał Jóźwik.
 W radzyńskiej katowni więźniowie zostali poddani brutalnemu śledztwu i torturom – Niemcy bili ich bykowcami, wbijali igły pod paznokcie, wieszali na drągu i podtapiali.
Pod koniec października aresztanci zostali przewiezieni na Zamek w Lublinie. Podróż odbyli w otwartej skrzyni samochodu, na podłodze. Auta jechały z prędkością 20 km na godzinę, bo były napędzane gazem drzewnym. Zmarzniętych i przemoczonych umieszczono ich początkowo w baszcie, a później w oddziale pierwszym.
– 6 listopada 1940 roku wywołanych z nazwiska zaprowadzono do kaplicy zamkowej. Jacyś dygnitarze w wojskowych uniformach siedzieli na ławie tyłem do ołtarza. Nas ustawiono nieopodal. Wywoływano po nazwisku przed oblicze tej świty i odczytywano wyroki. Nie wiem, po co była ta komedia. Czytano po niemiecku, a bardzo wątpię czy ktoś z nas coś rozumiał. Jedną osobę załatwiano w 2-3 minuty – wspominał Adam Jóźwik.

Kolejna rozprawa o której mówił Jóźwik odbyła się 27 grudnia 1940 roku. Adamowscy aresztanci zostali skazani na pobyt w obozie koncentracyjnym (według innych źródeł – na karę śmierci). Naczelnik więzienia zorganizował transport kolejowy, którym skazani zostali wywiezieni do Oświęcimia. Transport, który liczył 525 mężczyzn, w tym 115 „łukowiaków”,  przybył na miejsce docelowe 9 stycznia.

Część więźniów pozostała w KL Auschwitz, pozostali już 22 stycznia zostali przeniesieni do KL Flossenbürg. Analizując numery, które adamowiacy otrzymali zarówno w Oświęcimiu jak i we Flossenbürgu, można wnioskować, że byli zwartą i zżytą grupą, która mimo zawieruchy transportu, trzymała się razem.
Z grupy kilkudziesięciu aresztowanych podczas wsypy w Adamowie, przeżyło zaledwie kilka osób: Józef Sadejczyk, Tomasz Wierusz-Kowalski i Jerzy Skóra, a także Adam Jóźwik, Józef Zdunek. Jak podawał w swoim artykule Stanisław Abramczyk, trzej pierwsi, w wyniku przeżyć obozowych, zmarli po kilku latach od wyzwolenia. Pozostali zginęli w obozach, niektórzy podczas masowych rozstrzeliwań
W egzekucjach w Auschwitz zginęli: 31.03.1941 – ks. Antoni Kresa, ks. Konstanty Pabisiewicz, Aleksander Rogoziński,
W egzekucjach we Flossenbürgu zginęli: 23.06.1941 – Sylwester Śniegocki (19:30), Kazimierz Śniegocki (g. 19:45), Bronisław Kołodyński (godz. 19:45), Marian Kurzyp (19:30), Władysław Smyk (godz. 19:30), 24.06.1941 – Władysław Gap (godz. 19:30), Jan Golian (godz. 19:45), Adam Gąsior (godz. 19:30), Tadeusz Kurasiewicz (godz. 19:45), Stanisław Łękawski (19:45), Jan Wojtaś (godz. 19:30).
(Analizując godziny wpisane w akty zgonu, możnaby wnioskować, że we Flossenbürgu odbyła się jedna egzekucja 23 lub 24 czerwca, jednak nie ma to potwierdzenia w wystawianych przez obozowych urzędników i lekarzy aktach zgonów)
W swoich wspomnieniach Stanisław Podlaski wymienia osoby, które miały zginąć w jednej egzekucji razem z doktorem Kazimierzem Śniegockim. Jednak analiza dokumentacji zgromadzonej w archiwum gedenkstaette-flossenbuerg.de wynika iż osoby te zginęły w egzekucji 17 września 1941 roku, a więc kilka miesięcy po zastrzeleniu adamowskiego chirurga. Rozstrzelano wtedy innych mieszkańców powiatu łukowskiego, którzy zostali aresztowani za przynależność do ruchu oporu, a ich los był podobny do losu adamowiaków

Trudno dziś ustalić pełną listę aresztowanych. Stanisław Abramczyk podaje 43 nazwiska, Witalis Grochowski – członek ZWZ a później AK podaje listę 47 osób zidentyfikowanych i kilka niezidentyfikowanych. Najpełniejszą, wydaje się, listę 57 osób podaje Zygmunt Cichosz.

Aresztowani 14-15 września 1940 roku

Kazimierz Śniegocki urodził się 04.03.1899 w Mostkach. Dyplom lekarza uzyskał w 1927 roku. Aktywnie działał na wielu polach – m.in. był członkiem LOPP. Komendant ZWZ. W KL Auschwitz nr 8908. 23 stycznia 1941 przekazany do KL Flossenbürg – nr 2775. Zginął rozstrzelany 23.06.1941. Do końca życia wspierał współwieźniów. Wspomnienia o nim zachowały się m.in. dzięki Stanisławowi Podlaskiemu. ” Podszedł lekarz, Kazimierz Śniegocki. – Bądźcie dzielni, chłopcy! –mówił swym kojącym głosem – Wielu z nas musi oddać swe życie za wolność. Potem długo tłumaczył, że każda idea wymaga ofiar, że nasz naród od zarania swego istnienia krwawi, a nasza historia to ciągła walka o wolność i obronę wolności” – pisał S. Podlaski. „Dr Śniegocki znany był w polskich blokach. Służył nam swymi radami medycznymi w czasie schorzeń i często podtrzymywał na duchu w chwilach depresji psychicznej. Szedł sam, nie miał skrępowanych rąk. Idąc rozmawiał z dowódcą grupy egzekucyjnej. Potem coś powiedział do skazańców, ale treści słów nie zrozumiałem”. – wspominał pobyt dr Śniegockiego w  KL Flossenbürg Stanisław Podlaski.

Zuzanna Śniegocka – żona doktora Kazimierza Śniegockiego. Uprosiła o chwilowe zwolnienie z aresztu, żeby móc zorganizować opiekę dla córki Wandy

Stanisław Śniegocki – Urodził się 26.11.1895 w Mostkach. Był księgowym. W czasie okupacji mieszkał w Adamowie, u brata, gdzie został aresztowany. Był weterynarzem. W KL Auschwitz nr 8909. 23 stycznia 1941 przekazany do KL Flossenbürg – nr 2777. Zginął rozstrzelany 23.06.1941.

Sylwester Śniegocki – Urodził się 30.12.1909 w Warszawie. W czasie okupacji mieszkał w Adamowie, u brata, gdzie został aresztowany. Był weterynarzem. W KL Auschwitz nr 8907. 23 stycznia 1941 przekazany do KL Flossenbürg – nr 2776. Zginął rozstrzelany

Ks. Antoni Kresa – Urodził się 19 stycznia 1895 r. w Mielniku koło Stoczka Węgrowskiego. Po ukończeniu gimnazjum wstąpił do seminarium w Płocku. Na ostatni rok teologii przeniósł się do seminarium lubelskiego. Natomiast po utworzeniu diecezji siedleckiej w 1918 r. zgłosił się do nowo utworzonego Seminarium Duchownego w Janowie Podlaskim. Święcenia kapłańskie przyjął 29 czerwca 1919 r. z rąk biskupa Henryka Przeździeckiego. W 1920 r. rozpoczął studia w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, zakończone licencjatem w 1922 r. Pracował w seminarium diecezjalnym. W 1925 r. wyjechał na studia na Uniwersytecie Angelicum do Rzymu. W 1927 r. otrzymał stopień doktora św. teologii. Po powrocie z zagranicy, został ponownie mianowany profesorem SD w Janowie, a w grudniu – jego wicerektorem. W 1929 r. został najpierw wikariuszem, a później proboszczem parafii pw. św. Piotra i Pawła w Okrzei. Oprócz pracy duszpasterskiej, był bardzo zaangażowany społecznie. W 1931 roku utworzył Komitet Pomocy Pogorzelcom. W latach 30-tych w okolicy Okrzei panował wielki głód, ksiądz Kresa wysyłał listy do całej Polski, z prośbą o wsparcie finansowe. Był budowniczym Kopca Henryka Sienkiewicza w Okrzei. Doprowadził do restauracji miejscowego kościoła. Jego działalność konspiracyjna nie jest dobrze poznana. Został aresztowany razem z dwoma wikariuszami okrzejskimi: księdzem Michałem Bąkowskim i księdzem Władysławem Jaworskim. Przez areszt w Radzyniu Podlaskim trafił na Zamek w Lublinie, gdzie 24 listopada 1941 r. wydano na niego przez Sąd Doraźny karę śmierci, za zbrodnie z par. 1 i 8 Rozporządzenia o zamachach z 1934 r. Wyrok wykonano 31 marca 1941 r. w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu. Tego dnia o szpitala obozowego przyszła z kancelarii wiadomość o zwolnieniu ks. Kresy z obozu. Wbrew niej i oględzinom lekarskim zakończonym diagnozą „zdolny do transportu”, na oczach współwięźniów został dołączony do grupy około 80 Polaków, w której był też ks. kan. Pabisiewicz. Chwilę później wszyscy zostali rozstrzelani. W KL Auschwitz numer 8671

ks. Konstanty Pabisiewicz – Syn Konstantego i Ludwiki z Czarneckich. Urodzil się 2 lipca 1874 roku w Warszawie. W 1893 roku wstąpił do seminarium lubelskiego. 6 lipca 1898 roku otrzymał święcenia z rąk biskupa Franciszka Jaczewskiego. Początkowo służył pomocą duszpasterską w kościele Świętego Krzyża w Warszawie. Na swój pierwszy wikariat trafił do parafii Tarnogóra. Następnie trafił do Wojsławic. Od 1906 roku pełnił posługę w Żelechowie, gdzie opiekował się m.in. chórami parafialnymi, a także uczył w miejscowych szkołach. W tym samym roku trafił do Piszczaca, gdzie miał odbudowywać parafię skasowaną przez rząd carski. Przebywał tam przez 6 lat, podczas których wybudowano kościół, organistówkę i inne budynki kościelne. W latach 1912-14 był duszpasterzem w Jeleńcu, który był filią parafii Tuchowicz. Stamtąd trafił na 5 lat do Niemojek. Po duszpasterzowaniu Częstoborowicach, Urzędowie (gdzie odbudował spalony kościół), Kotuniu, Włodawie. W maju 1935 roku został proboszczem w Adamowie, gdzie dał się poznać jako wielki społecznik, dobry organizator, administrator, kronikarz i duszpasterz. We wrześniu 1939 roku, wraz z parafianami opiekował się uchodźcami i grzebał poległych. Przystąpił do tworzącego się ruchu oporu. Aresztowany podczas wsypy, we wrześniu 1940 roku. Umieszczony początkowo w areszcie w Adamowie, później w Radzyniu Podlaskim, skąd został wywieziony na Zamek w Lublinie. Trafił do KL Auschwitz, gdzie był torturowany i zamordowany 31 marca 1941 roku. W KL Auschwitz numer 8668

ks. Michał Bąkowski – Urodzony 16.09.1908 w Krześlinie. Syn Władysława i Marianny Łazowskiej. Wyświęcony w 1938 roku. Wikariusz parafii Osieck. Aresztowany 16 września 1940 roku w Okrzei. Od 14 października 1940 w KL Auschwitz. Numer 5995. 12 grudnia 1940 roku przeniesiony do KL Dachau, gdzie został wyzwolony 29 kwietnia 1945. Numer 22223. Po wyzwoleniu przebywał w Darmstadt. Osiadł w USA. Zmarł 23.11.1978 r

ks. Władysław Jaworowski – urodzony 27.03.1913 w Borowiczach. Po skończeniu seminarium, w kolegiacie w Janowie Podlaskim otrzymał w dniu 14.05.1939 r. święcenia kapłańskie z rąk bpa Czesława Sokołowskiego.W tym samym roku trafił na wikariat do Okrzei. W 1940 roku aresztowany podczas wsypy adamowskiej. Trafił do aresztu w Adamowie, aresztu w Radzyniu Podlaskim. Później więziony na zamku w Lublinie. Wywieziony do KL Auschwitz, gdzie zginął 12.01.1941. Nr 8675. Był najmłodszym wiekiem kapłanem podlaskim zamordowanym w obozach koncentracyjnych podczas II wojny światowej, miał zaledwie 28 lat.

Alojzy Paciorek – przeor klasztoru karmelitów w Woli Gułowskiej

Józef Dzido – Syn Tomasza i Stanisławy. Urodzony 12.12.1918, fotograf. W KL Auschwitz nr 8913. Przekazany do Flossenbürga, nr 2982. Później w Dachau – nr 38079. Zginął 24.11.1942

Stanisław Stefan Dzido –Urodzony 14.04.1922. Syn Tomasza i Stanisławy, gimnazjalista, brat Józefa, lat 18. W KL Auschwitz nr 8913. Przekazany do Flossenbürga, nr. 2990. Zginął 23.03.1943

Jan Golian – Urodził się 02.09.1900. Funkcjonariusz policji z Adamowa. W KL Auschwitz 8928. Przekazany do Flossenbürga, nr. 2889. Zginął 24.06.1941.

Regina Grynbaum

Karol Michalak – syn Adama i Zofii z Wiąckiewiczów Urodzony 10 października 1896 w Tuchowiczu. Ukończył 4 klasy szkoły miejskiej w Sokołowie. Pracował jako kancelista urzędów gminnych. Milicjant w Łukowskiej Milicji Powiatowej. Później policjant w Stoczku i w Adamowie. W KL Auschwitz nr 8933. Zginął.

Stanisław Łękawski – urodził się 13 maja 1898 roku, syn Stefana i Marii z domu Józefiak. Żonaty z Zofią ze Skrzypińskich. Pracownik poczty z Adamowa. Z KL Auschwitz przekazany do KL Flossenbürg – nr 3064. Zginął 24.06.1941.

Franciszek Osial – funkcjonariusz policji z Adamowa. W KL Auschwitz nr 8917. Zginął.

Aleksander Rogoziński – urodził się 14 maja 1873 r. w Solcu Kujawskim. W 1891 rozpoczął praktykę zawodową w aptece w Opatowie. W 1897 roku zaczął studia farmaceutyczne na Uniwersytecie w Dorpacie (obecnie Tartu, Estonia). W 1904 roku ukończył Uniwersytet Cesarski Warszawy z tytułem magistra farmacji. W 1908 roku pracował w Rykach. W tym samym roku poślubił Marię Krystynę Biernacką, córkę zmarłego już farmaceuty Aleksandra Biernackiego i jego żony Bronisławy i przeniósł się do Adamowa. Po ślubie został dzierżawcą apteki od sukcesorów swojego teścia. Jego apteka wkrótce stało się ważnym miejscem spotkań towarzyskich. Tutaj, często toczyły się dyskusje na temat lokalnej polityki. Aleksander i Maria mieli troje dzieci: Mariannę, Martynę i Stanisława. Jako bardzo ważna osoba w społeczności lokalnej, Aleksander Rogoziński był członkiem Ochotniczej Straży Pożarnej, współzałożycielem „Kasy Stefczyka, a także skarbnikiem Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego w Lublinie. Podczas wojny przyłączył się do ruchu oporu, działał w ZWZ. W KL Auschwitz numer 8915. Zginął 31.03.1941. W oficjalnej informacji dla rodziny jako przyczynę zgonu podano “zapalenie płuc”.

Stanisław Rogoziński – farmaceuta, syn Aleksandra, aresztowany, ale udało mu się zbiec

Konstanty Polesa – Urodzony 17.02.1898 w Żelechowie. Sekretarz gminy Gułów. W KL Auschwitz nr 8912. Zginął 25.02.1941.

Jerzy Skórko – student z Adamowa

Jan Wojtaś – Urodzony 02.02.1900 w Natalinie. Wójt gminy Gułów. W KL Auschwitz numer 8734. Przekazany do KL Flossenbürg nr 2913. Zginął 24.06.1941.

Adam Gąsior – Urodzony 22.11.1904 w Lipinach, syn Józefa i Józefy, stolarz, rolnik. W Kl Auschwitz nr 8926. Przekazany do KL Flossenbürg – nr 2912. Zginął 24.06.1941.

Stanisław Leciewicz – Urodzony 24.07.1894 w Lipinach. Rolnik. W KL Auschwitz nr 8930. Zginął.

Gębala

Hieronim Mucha – Urodzony w 1893 roku w Niedźwiedziu. Rolnik z Lipin. W KL Auschwitz nr 9025

Antoni Prażmo – rolnik z Lipin

Józef Sadejczyk – rolnik z Lipin

Władysław Smyk – Urodził się 02.08.1907 r. w Nabroży. Kierownik Publicznej Szkoły Powszechnej w Lipinach. Był współorganizatorem ruchu oporu w gminie Gułów.W KL Auschwitz numer 8927. W KL Flossenbürg nr 3059. Zginął zamordowany 23 czerwca 1941 r.

Leon Berensztajn – właściciel majątku Wola Okrzejska. W KL Auschwitz nr 8608. Zginął

Kowalski – rolnik z Woli Gułowskiej

Paweł Eupanowicz/Apanowicz – Urodzony 02.05.1890. W KL Auschwitz nr 8966. Zginął.

Marian Wierusz-Kowalski – Urodzony w 1888. Administrator majątku księżnej Ludwiki Czartoryskiej w Gułowie. Brał udział w wojnie obronnej w 1920 roku. Sam zgłosił się na posterunek niemiecki, na wieść o aresztowaniu najmłodszego syna Tomasza. Skatowany. W KL Auschwitz nr 5976. Zginął w 1941.

Tomasz Wierusz-Kowalski – Urodzony w 1925 roku, syn Mariana. Aresztowany za braci Jerzego i Jana. W Kl Auschwitz numer 5974. Staraniem rodziny zwolniony z obozu w 1941 roku. Działał w AK.

Tadeusz Kurasiewicz – Urodzony 15.05.1911 w Sieniawie. Syn Ludwika i Anieli. Administrator majątku Gułów. W KL Auschwitz nr 8920. W KL Flossenbürg nr 3065. Zginął 24.06.1941.

Andrzej Antoniewicz – rolnik z Turzystwa. W Kl Auschwitz nr 8925. Zginął.

Władysław Kołodyński – Urodzony 10.10.1919. Syn Jana i Zofii. Cieśla z Turzystwa. W Kl Auschwitz nr 9026. Przeniesiony do KL Flossenbürg – nr 2909. Zginął 08.09.1941.

Bronisław Kołodyński – Urodzony 31.05.1912. Syn Jana i Zofii. Cieśla z Turzystwa.. W Kl Auschwitz nr 9027. Przeniesiony do KL Flossenbürg – nr 2910 Zginął 23.06.1941.

Jan Kołodziejczyk – rolnik z Turzystwa

Józef Kozłowski – rolnik z Turzystwa, w KL Auschwitz nr 8681

Marian Kurzyk / Kurzyp – rolnik z Turzystwa, w KL Auschwitz nr 9010, W KL Flossenbürg nr 2760. Zginął 23.06.1941.

Franciszek Lipka – Urodzony 15.10.1895 w Pieńkach. Rolnik z Turzystwa. Numer w KL Auschwitz 13971.

Aleksander Turski – rolnik z Turzystwa

Bronisław Turski – urodził się 12.02.1922 w Jeziorach, rolnik z Turzystwa. W KL Auschwitz nr 8777

Jan Turski – urodził się 22.12.1876 w Mazanowie (Malcanowie?), rolnik z Turzystwa. W KL Auschwitz nr 8733, zginął 18.02.1941.

Stanisław Turski – rolnik z Turzystwa, w KL Auschwitz nr 8739, W KL Flossenbürg nr 2915. Zginął 8.09.1941.

Władysław Gap – Urodził się w 1908 roku w Mełgwi. Podporucznik wojska polskiego, brał udział w kampanii wrześniowej. Członek ZWZ. Aresztowany 14 września 1940 r. Więziony na Zamku w Lublinie, a następnie transportem z dn. 9 stycznia 1941 r. przewieziony do Auschwitz. W KL Flossenbürg nr 2888. Zginął w obozie koncentracyjnym Flossenbürg 24 czerwca 1941 r.

Józef Dzido – rolnik z Turzystwa

Herszek Adler – rolnik z Turzystwa

Józef Jarczyński – Urodził się w 1898 roku w Wiktorynie.Porucznik artylerii, brał udział w wojnie obronnej we wrześniu 1939 roku. Kierownik szkoły w Serokomli. Zaangażował się w konspirację. Aresztowany 15 września 1940 roku, podczas wsypy. Zginął w KL Auschwitz, 14.02.1941 roku.

Stefan Kołodyński – rolnik z Turzystwa, w KL Auschwitz nr 9029. W KL Flossenbürg nr 2914. Zginął 25.06.1941.

Aresztowani 9 października 1940 roku

Mieczysław Dzido – urodzil się 20.04.1921 w Adamowie, rolnik. W KL Auschwitz nr 8900, przeniesiony do Flossenbürga, gdzie zginął

Dominik Jóźwik – urodził się 22.02.1904 w Ostrówkach, rolnik. W KL Auschwitz nr 8853, przeniesiony do Flossenbürga, nr 3001, gdzie zginął 12.06.1942

Stanisław Jóźwik – urodził się 17.06.1906 w Stanisławowie, krawiec. W KL Auschwitz nr 8893, przeniesiony do Flossenbürga, nr 2711, zginął 17.09.1941

Leopold Ochnik – urodzil się 24.12.1921 w Helenowie, robotnik. W Kl Auschwitz od 06.04.1941, nr 14323, W 1943 przeniesiony do KL Buchenwald nr 909424– przeżył

Władysław Bancerz – urodził się 14.12.1920 w Helenowie, robotnik rolny, W KL Auschwitz od 30.07.1941, nr 19537. W 1943 roku przeniesiony do KL Buchenwald nr 10851.

Józef Szpadzik – urodził się 07.05.1903 w Helenówku, rolnik, W KL Auschwitz od 06.04.1941, nr. 13972, zginął w 1941 roku.

Leszek Krzemieniewski – urodził się 20.11.1900 w Widzewie, inżynier, w czasie aresztowania zamieskzały w Oszczepalinie, w KL Auschwitz nr 8696, zginął 04.04.1942

Marian Pakuła – urodził się 10.11.1916 w Lipinach, rolnik. W KL Auschwitz nr 8814

Józef Kozłowski – urodzony 20.06.1880 w Frydrychowie, w momencie aresztowania mieszkał w Turzystwie, kupiec. W KL Auschwitz nr 8681

Adam Jóźwik – urodzony 24.11.1920 w Kolonii Helenówek, rolnik. W Kl Auschwitz nr 8658. Przeniesiony do KL Buchenwald nr 909413. Przeżył. Autor „Wspomnień” opisujących okoliczności aresztowania i pobyt w obozach.

Józef Zdunek – urodzony 25.12.1916 w Kolonii Boraszczyzna, podczas aresztowania mieszkał w Turzystwie, rolnik. Przeżył

Władysław Grzechnik – urodzony 07.01.1903 w Urszulinie, rolnik. W KL Auschwitz nr 8743, przeniesiony do Flossenbürga, nr 2917, zginął 17.11.1941

Stefan Wojtaś – syn Jana, urodzony 05.07.1925 w Sosnówce, w KL Auschwitz 8735, przeniesiony do Flossenbürga, nr 2916, zginął

przeniesiony

Albin Bogusz – zastrzelony 9.10.1940 podczas próby ucieczki w trakcie aresztowania

Stefan Krakowiak – urodził się 06.02.1919 w Woli Gułowskiej, stolarz. W KL Auschwitz nr 9022, przeniesiony do Flossenbürga, nr 2911, zginął 17.09.1941

Członkowie ZWZ w Adamowie zostali upamiętnieni na miejscowym cmentarzu, a także na pomniku w centrum miejscowości.

Wydaje się, że temat tzw. wsypy w Adamowie nie jest szerzej znany. Mimo aresztowania osób, które do dziś funkcjonują w świadomości lokalnej, takich jak adamowski proboszcz ksiądz Konstanty Pabisiewicz, budowniczy Kopca Henryka Sienkiewicza ksiądz Antoni Kresa, rodzina Śniegockich, której imię nosi plac w Adamowie, aptekarz Aleksander Rogoziński ( jego potomkowie przez lata prowadzili adamowską aptekę) trudno znaleźć informacje na temat akcji masowych aresztowań w dawnej gminie Gułów. O ile w biografiach poszczególnych osób podawany jest fakt aresztowania i uwięzienia w Radzyniu Podlaskim, na Zamku w Lublinie i w obozach koncentracyjnych, to nieczęsto ukazuje się cały kontekst i skalę wydarzeń z 1940 roku.
Do przygotowania artykułu wykorzystałam kilka publikacji i wspomnień, a także archiwalne artykuły z Tygodnika Siedleckiego oraz materiały zgromadzone przez archiwa dawnych obozów koncentracyjnych.
W publikacjach znajduje się wiele nieścisłości dotyczących między innymi imion aresztowanych. Być może lista jest niepełna, lub zawiera nazwiska osób, które zostały aresztowane w innych okolicznościach.

Proszę o kontakt osoby, które chciałyby uzupełnić informacje na temat „wsypy w Adamowie”, lub które chciałyby uzyskać materiały z uwięzienia swoich krewnych w obozach koncentracyjnych.

Dziękuję autorce portalu Gułów i okolice za zgodę na wykorzystanie zdjęć.
Dziękuję Maciejowi Cybulskiemu za udostępnienie archiwalnych artykułów

Źródła:
Abramczyk Stanisław; „Polegli w służbie Ojczyzny”; Tygodnik Siedlecki nr 35/1986
JGR; „Wsypa w Adamowie”; Tygodnik Siedlecki 11/1987
Jóźwik Adam; Wspomnienia; Siedlce 2010
Cichosz Zygmunt; Obwód Armii Krajowej „Łoś”, „Wielkie Łuki, „Maciek” 1939-1945; Łuków 2009
Grochowski Witalis; Relacje i wspomnienia z wydarzeń w okresie II Wojny Światowej w V Rejonie Armii Krajowej Obwodu Łukowskiego 1939-1945; Lublin 1997
Wróbel A.; Korzeniowska M.; Polak A,; Szczygieł M.; Wróbel R.; The history of pharmacy in Adamów; Current Issues in Pharmacy and Medical Sciences
Formerly ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKLODOWSKA, SECTIO DDD, PHARMACIA,
auschwitz.org
arolsen-archives.org
echokatolickie.pl
http://www.swzygmunt.knc.pl
sites.google.com/view/gulowiokolice/nauczyciele-czasu-wojny
facebook.com/Gmina-Adamów-dawniej-i-dziś