Cmentarz wiejski na przestrzeni 50 lat

Zdjęcia cmentarza w Tuchowiczu, zrobione zaledwie kilkadziesiąt lat temu (prawdopodobnie w latach 70tych XX wieku), które ukazały się niedawno na portalu Łuków i okolice – Historia Ziemi Łukowskiej wywarły na mnie niesamowite wrażenie! To że cmentarz zmieniał swoje oblicze na przestrzeni lat jest sprawą oczywistą. Drewniane, czy żelazne krzyże, betonowe podmurówki były stopniowo zastępowane przez lastrikowe a później granitowe czy marmurowe pomniki. Groby, po upływie kilkudziesięciu lat były zastępowane przez kolejne, często w jednym grobowcu spoczywa kilka pokoleń krewnych. Na tuchowickiej nekropolii zachowało się dużo nagrobków XIX wiecznych. A najstarszy z nich pochodzi z roku 1846.

Co zadziwia najbardziej w zestawieniu starych i nowych zdjęć ? Niesamowita ilość zieleni! Cmentarz wygląda wręcz na opuszczony i zarośnięty. 

Wiele grobów, czy wręcz całych sektorów wydaje się niemal niedostępna. Oprócz widocznego starodrzewu, który był nieodłączną częścią dawnych założeń cmentarnych, widać tu sporą ilość krzaków i chaszczy. Boczna brama wydaje się nieużywana, pole zaorane jest pod sam mur i nie ma tam żadnej ścieżki.

Na zdjęciach przedstawiających nagrobek Janusza Nowackiego bardzo wyraźnie widać przemianę, jaka zaszła na tuchowickiej nekropolii.  Sam pomnik jest prawie niezmieniony, inna jest jedynie tablica. Niesamowicie natomiast wygląda część cmentarza widoczna poza nim. Do dziś trudno przejść w sektorze pomiędzy główną alejką a ogrodzeniem ( w tył od pomnika Nowackich), a co dopiero kilkadziesiąt lat temu, kiedy pomiędzy grobami rosły jeszcze krzewy i małe drzewka.

Wybitny znawca cmentarzy, autor wielu opracowań m.in o warszawskich Powązkach, dr Tadeusz M. Rudkowski, którego dane mi było poznać osobiście, już w latach 80-tych XX wieku zwracał uwagę na stopniową ewolucję wiejskich nekropolii. W swym wystąpieniu podczas Konferencji Naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki w 1988 roku, przedstawiał procesy zmian jakie w przeciągu kilkudziesięciu lat zachodziły na wiejskich cmentarzach  Dawne założenia cmentarne nieodłącznie były związane ze starodrzewami. W 1911 roku ks. Gerhard Kowalski pisał: „Drzewa [na cmentarzu] cieszą się nietykalnością należną jedynie osobom Bogu poświęconym”. Dziś na omawianym cmentarzu drzew pozostało jedynie kilka. W minionym roku oczyszczono z krzaków ostatni, zarośnięty sektor odkrywając groby sprzed stu lat. Zmiany te wymuszane są przez wiele czynników – potrzeba coraz większej ilości miejsca na cmentarzu, stare drzewa chorują i mogą zagrażać nagrobkom…

Stare zdjęcia przenoszą nas w niesamowity klimat, nowe ukazują ogromne zmiany, jakie zaszły na tej nekropolii na przestrzeni zaledwie kilkudziesięciu lat. Jak więc wyglądał ten cmentarz, gdy chowani byli na nim nasi przodkowie, 100 czy 150 lat temu… ???

Bardzo serdecznie dziękuję za udostępnienie zdjęć administratorom profilu Łuków i okolice – Historia Ziemi Łukowskiej